Η τέλεια συλλογή
ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
Εκπληκτικές πληροφορίες που διαβάζετε για πρώτη φορά.
Από τους τόμους της σειράς Ιστορία της Δραχμής.
Από τους τόμους της σειράς Ιστορία της Δραχμής.
ΟΤΑΝ Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΞΕΔΙΔΕ ΓΡΟΣΙΑ
Δέκα μήνες μετά την επανάσταση του 1821, οι Έλληνες έχουν απελευθερώσει σημαντικά εδάφη, αλλά, μοιραία, η νεοαποκτηθείσα ελευθερία δημιουργεί την ανάγκη της διοίκησης. Οι πιέσεις για την δημιουργία πρωτόλειων κρατικών δομών είναι ασφυκτικές, με προεξάρχουσα την διαχείριση της εμβρυικής οικονομίας των απελεύθερων περιοχών. Τον Δεκέμβριο λοιπόν του 1821, μετά την προσχώρηση των φαναριωτών Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και Θεόδωρου Νέγρη, αλλά και την ανάληψη της αρχιστρατηγίας από τον πρίγκιπα Δημήτριο Υψηλάντη, συγκαλείται η Α’ Εθνική Συνέλευση, στην Επίδαυρο. Εκεί, την 1η Ιανουαρίου 1822, θεσμοθετείται η Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος, η οποία, μετά την δημιουργία των πρώτων κρατικών δομών, προχωρεί στην έκδοση των πρώτων χάρτινων ομολογιών. Η αξία τους προσδιορίζεται σε, τι άλλο, σε γρόσια! Αυτό είναι το όνομα που ήξεραν όλοι, αυτό είναι το μεταλλικό νόμισμα που όλοι χρησιμοποιούσαν, άρα και τα κρατικά χαρτιά, δεν μπορούσαν παρά να εκφράζονται σε γρόσια.
Ως ασημένιο νόμισμα, το γρόσι ήταν το οθωμανικό kurus ή gurus, που εμφανίστηκε στα τέλη 17ου αιώνα. Ουσιαστικά η κοπή του σηματοδοτεί μια προσπάθεια νομισματικής, και κατ’ επέκταση οικονομικής, μεταρρύθμισης κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, προσπάθεια την οποία αποκαλύπτει και το όνομα του νέου νομίσματος: Κατευθείαν δάνειο από τις ευρωπαϊκές γλώσσες - οι ονομασίες αυτές μάλλον έλκουν την καταγωγή τους από την ιταλικό denarii grossi, ενώ τα πρώτα τουρκικά γρόσια ήταν ξαναχτυπημένα ολλανδικά leeuwendaler (τάλιρα που απεικόνιζαν λιοντάρι) και που οι Τούρκοι ονόμαζαν arslani-gürüş (ασλάνια, arslani = λιοντάρι). Η συνεχώς μειούμενη από το 1700 και μετά περιεκτικότητα του kurus σε καθαρό ασήμι - το 1700 περιείχε 16 γραμμάρια αργύρου και το 1821 μόλις 2,6 γραμμάρια - δείχνει την τότε κατάρρευση της οθωμανικής οικονομίας.
Ωστόσο, η παρουσία της λέξης γρόσιν στην ελληνική γλώσσα, με τη σημασία του αργυρού νομίσματος, είναι κατά πολύ παλαιότερη, όπως μαρτυρεί και το απόσπασμα από το έργο του Κύπριου χρονικογράφου του 15ου αιώνα Λεόντιου Μαχαιρά (Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου): το γρόσιν το αργυρόν έξαζεν καρτζά! Άρα έχουμε από την μια μεριά χρήση στην ελληνική γλώσσα της λέξης γρόσιν, με τη σημασία του μεγάλου αργυρού νομίσματος, ήδη από τον 15ο αιώνα, ενώ η χρήση του kurus ή gurus με την ίδια σημασία αρχίζει από τα τέλη του 17ου αιώνα.
Η διάθεση αυτών των πρωτόλειων ελληνικών χαρτονομισμάτων γίνεται ως εξής: Κάθε ενδιαφερόμενος παρουσιάζεται στη Διοίκηση και δηλώνει την επιθυμία του να αγοράσει ομολογίες, καταβάλλοντας μετρητοίς μεταλλικά νομίσματα. Αυτά ήταν ποικίλης προέλευσης - οθωμανικά, ολλανδικά, γαλλικά, αιγυπτιακά κ.λπ. - των οποίων η ισοτιμία με το γρόσι είχε καθοριστεί με απόφαση του Εκτελεστικού στις 16 Μαρτίου 1822.
Η διάθεση αυτών των ομολογιών, και η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας μιας κατ’ όνομα έστω χρηματικής οικονομίας, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Το 1828, ο κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας θα εισάγει τη χρήση ενός νέου βραχύβιου νομίσματος, του φοίνικα, τόσο σε χαρτονομίσματα όσο και σε κέρματα, το οποίο το 1833 θα αντικατασταθεί από την αρχαιοπρεπέστερη και ενδοξότερη δραχμή.
Δέκα μήνες μετά την επανάσταση του 1821, οι Έλληνες έχουν απελευθερώσει σημαντικά εδάφη, αλλά, μοιραία, η νεοαποκτηθείσα ελευθερία δημιουργεί την ανάγκη της διοίκησης. Οι πιέσεις για την δημιουργία πρωτόλειων κρατικών δομών είναι ασφυκτικές, με προεξάρχουσα την διαχείριση της εμβρυικής οικονομίας των απελεύθερων περιοχών. Τον Δεκέμβριο λοιπόν του 1821, μετά την προσχώρηση των φαναριωτών Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και Θεόδωρου Νέγρη, αλλά και την ανάληψη της αρχιστρατηγίας από τον πρίγκιπα Δημήτριο Υψηλάντη, συγκαλείται η Α’ Εθνική Συνέλευση, στην Επίδαυρο. Εκεί, την 1η Ιανουαρίου 1822, θεσμοθετείται η Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος, η οποία, μετά την δημιουργία των πρώτων κρατικών δομών, προχωρεί στην έκδοση των πρώτων χάρτινων ομολογιών. Η αξία τους προσδιορίζεται σε, τι άλλο, σε γρόσια! Αυτό είναι το όνομα που ήξεραν όλοι, αυτό είναι το μεταλλικό νόμισμα που όλοι χρησιμοποιούσαν, άρα και τα κρατικά χαρτιά, δεν μπορούσαν παρά να εκφράζονται σε γρόσια.
Ως ασημένιο νόμισμα, το γρόσι ήταν το οθωμανικό kurus ή gurus, που εμφανίστηκε στα τέλη 17ου αιώνα. Ουσιαστικά η κοπή του σηματοδοτεί μια προσπάθεια νομισματικής, και κατ’ επέκταση οικονομικής, μεταρρύθμισης κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, προσπάθεια την οποία αποκαλύπτει και το όνομα του νέου νομίσματος: Κατευθείαν δάνειο από τις ευρωπαϊκές γλώσσες - οι ονομασίες αυτές μάλλον έλκουν την καταγωγή τους από την ιταλικό denarii grossi, ενώ τα πρώτα τουρκικά γρόσια ήταν ξαναχτυπημένα ολλανδικά leeuwendaler (τάλιρα που απεικόνιζαν λιοντάρι) και που οι Τούρκοι ονόμαζαν arslani-gürüş (ασλάνια, arslani = λιοντάρι). Η συνεχώς μειούμενη από το 1700 και μετά περιεκτικότητα του kurus σε καθαρό ασήμι - το 1700 περιείχε 16 γραμμάρια αργύρου και το 1821 μόλις 2,6 γραμμάρια - δείχνει την τότε κατάρρευση της οθωμανικής οικονομίας.
Ωστόσο, η παρουσία της λέξης γρόσιν στην ελληνική γλώσσα, με τη σημασία του αργυρού νομίσματος, είναι κατά πολύ παλαιότερη, όπως μαρτυρεί και το απόσπασμα από το έργο του Κύπριου χρονικογράφου του 15ου αιώνα Λεόντιου Μαχαιρά (Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου): το γρόσιν το αργυρόν έξαζεν καρτζά! Άρα έχουμε από την μια μεριά χρήση στην ελληνική γλώσσα της λέξης γρόσιν, με τη σημασία του μεγάλου αργυρού νομίσματος, ήδη από τον 15ο αιώνα, ενώ η χρήση του kurus ή gurus με την ίδια σημασία αρχίζει από τα τέλη του 17ου αιώνα.
Η διάθεση αυτών των πρωτόλειων ελληνικών χαρτονομισμάτων γίνεται ως εξής: Κάθε ενδιαφερόμενος παρουσιάζεται στη Διοίκηση και δηλώνει την επιθυμία του να αγοράσει ομολογίες, καταβάλλοντας μετρητοίς μεταλλικά νομίσματα. Αυτά ήταν ποικίλης προέλευσης - οθωμανικά, ολλανδικά, γαλλικά, αιγυπτιακά κ.λπ. - των οποίων η ισοτιμία με το γρόσι είχε καθοριστεί με απόφαση του Εκτελεστικού στις 16 Μαρτίου 1822.
Η διάθεση αυτών των ομολογιών, και η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας μιας κατ’ όνομα έστω χρηματικής οικονομίας, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Το 1828, ο κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας θα εισάγει τη χρήση ενός νέου βραχύβιου νομίσματος, του φοίνικα, τόσο σε χαρτονομίσματα όσο και σε κέρματα, το οποίο το 1833 θα αντικατασταθεί από την αρχαιοπρεπέστερη και ενδοξότερη δραχμή.
ΔΗΜΗΤΡΑΚΗ, ΤΑ ΗΥΡΑ ΤΑ ΛΕΠΤΑ!
Από τα τέλη Σεπτεμβρίου 1921 τα ταμεία του Ελληνικού Κράτους είχαν σχεδόν αδειάσει. Οι έκτακτες πολεμικές δαπάνες προσέγγιζαν τα δύο δισεκατομμύρια δραχμές και ανάγκασαν τον πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη να αναζητήσει άμεση λύση δανεισμού. Ωστόσο κανείς, ούτε οι ισχυρές ευρωπαϊκές δυνάμεις ούτε ιδιώτες, δεν ήταν διατεθειμένος να δανείσει τους Έλληνες. Ζήτησε από τον υπουργό των Οικονομικών Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη να προσέλθει στο πρωθυπουργικό γραφείο στο οποίο τους περίμενε ο Διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Δημήτριος Μάξιμος. Εκεί, σύμφωνα με τον βιογράφο του Πρωτοπαπαδάκη, Α. Οικονόμου, ο αγχωμένος Γούναρης στράφηκε στον ατάραχο υπουργό του. Ο Πρωτοπαπαδάκης σηκώθηκε από τη θέση του και απευθυνόμενος στον φίλο του πρωθυπουργό, του είπε: Δημητράκη, τα ηύρα τα λεπτά! Σύμφωνα με την περιγραφή, ο Γούναρης έμεινεν εμβρόντητος [....]. Ο Πρωτοπαπαδάκης, αντί άλλης εξηγήσεως, έβγαλε από το πορτοφόλι του εν εκατοντάδραχμον χαρτονόμισμα, το έκοψε εις δύο και επέδειξε τα τεμάχια κρατών αυτά προ των εκστατικών οφθαλμών του φίλου του. Ο Γούναρης δεν εκαταλάβαινε τι συμβαίνει. Ενόμισα πως τρελλάθηκε, έλεγε κατόπιν. [...] Ο Πρωτοπαπαδάκης [...] αποφάσισε να του εξηγήση το σχέδιόν του. Πλήρης θαυμασμού ο Γούναρης διά την ευφυά και απλουστάτην επινόησιν προσεπάθησεν εν τούτοις να εύρη κάθε πιθανήν αντίρρησιν διά την ορθότητα της εφαρμογής της. Και ηύρε, ως έλεγε, πολλάς, αλλ’ ουδεμία ηδύνατο να σταθεί προ των επιχειρημάτων του Πρωτοπαπαδάκη. Απεδέχθη λοιπόν πλήρως το σχέδιόν του...
Ο Πρωτοπαπαδάκης τότε ανέλαβε την υλοποίηση, πράγμα που έγινε με το περίφημο σχέδιο νόμου Περί συνάψεως αναγκαστικού εσωτερικού δανείου μέχρι του ποσού των 1.500.000.000 δραχμών. Στη συζήτηση εξήγησε γιατί δεν προκρίθηκε η λύση της εκτύπωσης νέων χαρτονομισμάτων, λύση η οποία κατά την άποψή του θα φαλκίδευε τη δραχμή, αλλά προτιμήθηκε η λύση της διχοτόμησης του κυκλοφορούντος χαρτονομίσματος. Το νομοσχέδιο έγινε αποδεκτό με πλειοψηφία μόλις τριών ψήφων και υλοποιήθηκε τον Μάρτιο του 1922.
Μερικούς μήνες μετά, τον Νοέμβριο του 1922, ο Πρωτοπαπαδάκης θα εκτελεστεί στου Γουδή σαν ένας από του Έξι που καταδικάστηκαν σε θάνατο, μετά την ομώνυμη δίκη για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μία από τις κατηγορίες που οδήγησαν στην καταδίκη του ήταν και η διχοτόμηση του χαρτονομίσματος. Αυτό δεν εμπόδισε τον Ελευθέριο Βενιζέλο να αναγνωρίσει τη σημασία της διχοτόμησης μιλώντας στη Βουλή, στις 31 Μαρτίου 1933:
"Πρέπει δε να είπω ένα πράγμα, βέβαια, ότι από τους ανθρώπους εκείνους, επί των οποίων εγένετο η εκτέλεσις της αποφάσεως του Στρατοδικείου, ο αδικώτερον τυφεκισθείς είναι ο μακαρίτης Πρωτοπαπαδάκης. Φοβούμαι, ότι η καταδίκη και η εκτέλεσίς του ωφείλετο κυρίως εις μίαν ανδρικήν πράξιν, την οποίαν έκαμε, εις το να προτίμηση να κόψη το χαρτονόμισμα εις δύο, παρά ν’ αρχίση να εκτυπώνη χαρτονομίσματα και να καταντήση την δραχμήν εις την τύχην του μάρκου. Θεωρώ, ότι σπανίως προσεφέρθη μεγάλη υπηρεσία εις μίαν χώραν, από εκείνην, την οποίαν προσέφερε τότε ο Πρωτοπαπαδάκης..."
Από τα τέλη Σεπτεμβρίου 1921 τα ταμεία του Ελληνικού Κράτους είχαν σχεδόν αδειάσει. Οι έκτακτες πολεμικές δαπάνες προσέγγιζαν τα δύο δισεκατομμύρια δραχμές και ανάγκασαν τον πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη να αναζητήσει άμεση λύση δανεισμού. Ωστόσο κανείς, ούτε οι ισχυρές ευρωπαϊκές δυνάμεις ούτε ιδιώτες, δεν ήταν διατεθειμένος να δανείσει τους Έλληνες. Ζήτησε από τον υπουργό των Οικονομικών Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη να προσέλθει στο πρωθυπουργικό γραφείο στο οποίο τους περίμενε ο Διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Δημήτριος Μάξιμος. Εκεί, σύμφωνα με τον βιογράφο του Πρωτοπαπαδάκη, Α. Οικονόμου, ο αγχωμένος Γούναρης στράφηκε στον ατάραχο υπουργό του. Ο Πρωτοπαπαδάκης σηκώθηκε από τη θέση του και απευθυνόμενος στον φίλο του πρωθυπουργό, του είπε: Δημητράκη, τα ηύρα τα λεπτά! Σύμφωνα με την περιγραφή, ο Γούναρης έμεινεν εμβρόντητος [....]. Ο Πρωτοπαπαδάκης, αντί άλλης εξηγήσεως, έβγαλε από το πορτοφόλι του εν εκατοντάδραχμον χαρτονόμισμα, το έκοψε εις δύο και επέδειξε τα τεμάχια κρατών αυτά προ των εκστατικών οφθαλμών του φίλου του. Ο Γούναρης δεν εκαταλάβαινε τι συμβαίνει. Ενόμισα πως τρελλάθηκε, έλεγε κατόπιν. [...] Ο Πρωτοπαπαδάκης [...] αποφάσισε να του εξηγήση το σχέδιόν του. Πλήρης θαυμασμού ο Γούναρης διά την ευφυά και απλουστάτην επινόησιν προσεπάθησεν εν τούτοις να εύρη κάθε πιθανήν αντίρρησιν διά την ορθότητα της εφαρμογής της. Και ηύρε, ως έλεγε, πολλάς, αλλ’ ουδεμία ηδύνατο να σταθεί προ των επιχειρημάτων του Πρωτοπαπαδάκη. Απεδέχθη λοιπόν πλήρως το σχέδιόν του...
Ο Πρωτοπαπαδάκης τότε ανέλαβε την υλοποίηση, πράγμα που έγινε με το περίφημο σχέδιο νόμου Περί συνάψεως αναγκαστικού εσωτερικού δανείου μέχρι του ποσού των 1.500.000.000 δραχμών. Στη συζήτηση εξήγησε γιατί δεν προκρίθηκε η λύση της εκτύπωσης νέων χαρτονομισμάτων, λύση η οποία κατά την άποψή του θα φαλκίδευε τη δραχμή, αλλά προτιμήθηκε η λύση της διχοτόμησης του κυκλοφορούντος χαρτονομίσματος. Το νομοσχέδιο έγινε αποδεκτό με πλειοψηφία μόλις τριών ψήφων και υλοποιήθηκε τον Μάρτιο του 1922.
Μερικούς μήνες μετά, τον Νοέμβριο του 1922, ο Πρωτοπαπαδάκης θα εκτελεστεί στου Γουδή σαν ένας από του Έξι που καταδικάστηκαν σε θάνατο, μετά την ομώνυμη δίκη για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μία από τις κατηγορίες που οδήγησαν στην καταδίκη του ήταν και η διχοτόμηση του χαρτονομίσματος. Αυτό δεν εμπόδισε τον Ελευθέριο Βενιζέλο να αναγνωρίσει τη σημασία της διχοτόμησης μιλώντας στη Βουλή, στις 31 Μαρτίου 1933:
"Πρέπει δε να είπω ένα πράγμα, βέβαια, ότι από τους ανθρώπους εκείνους, επί των οποίων εγένετο η εκτέλεσις της αποφάσεως του Στρατοδικείου, ο αδικώτερον τυφεκισθείς είναι ο μακαρίτης Πρωτοπαπαδάκης. Φοβούμαι, ότι η καταδίκη και η εκτέλεσίς του ωφείλετο κυρίως εις μίαν ανδρικήν πράξιν, την οποίαν έκαμε, εις το να προτίμηση να κόψη το χαρτονόμισμα εις δύο, παρά ν’ αρχίση να εκτυπώνη χαρτονομίσματα και να καταντήση την δραχμήν εις την τύχην του μάρκου. Θεωρώ, ότι σπανίως προσεφέρθη μεγάλη υπηρεσία εις μίαν χώραν, από εκείνην, την οποίαν προσέφερε τότε ο Πρωτοπαπαδάκης..."
ΤΟ ΚΑΤΟΣΤΑΡΙΚΟ ΤΩΝ ΝΑΥΜΑΧΙΩΝ
Το κατοστάρικο του 1954-55 είναι ένα ιδιαίτερο χαρτονόμισμα, αφιερωμένο σε δυο μεγάλες ναυμαχίες, της Σαλαμίνας και του Ναυαρίνου. Κατά μία άποψη οι δυό ναυμαχίες, που τις χωρίζουν 2.300 χρόνια, είναι οι πιο καθοριστικές ναυμαχίες στην ελληνική ιστορία: Η πρώτη (480π.Χ.) σήμανε την ήττα των Περσών και την αποτροπή της διείσδυσης του ανατολίτικου δεσποτισμού στον ευρωπαϊκό χώρο, ενώ ήταν η αφετηρία μιας πορείας που οδήγησε την Αθήνα στο Χρυσό Αιώνα. Η δεύτερη (1827) σήμανε τη γέννηση του νεότερου ελληνικού κράτους και επισφράγισε με δραματικό τρόπο την βούληση των λαών την Ευρώπης για την απελευθέρωση των επαναστατημένων Ελλήνων.
Το χαρτονόμισμα αυτό παρουσιάζει δύο παράδοξα, ένα καλλιτεχνικό και ένα τραπεζικό. Το κόκκινο χρώμα του είναι το πρώτο παράδοξο, θα περίμενε κανείς να είναι καταγάλανο – ιδίως μάλιστα όταν υπάρχει γαλάζιο χαρτονόμισμα στην ίδια σειρά, το εικοσάρικο, με άλλη θεματολογία (Συμπόσιο Πλάτωνα και Δημόκριτος). Το δεύτερο παράδοξο είναι ότι πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση χαρτονομίσματος που κυκλοφόρησε μέσα στην ίδια χρονιά σε δύο διαφορετικές εκδόσεις, χωρίς να δηλώνεται αυτό πάνω στο χαρτονόμισμα, από διαφορετικά τυπογραφεία- το ένα στην Αγγλία και το άλλο στην Ελλάδα - με διαφορετικές υπογραφές διοικητών, Μαντζαβίνος και Ζολώτας. Το στοιχείο αυτό έχει κάνει περιζήτητο για τους συλλέκτες αυτό με την υπογραφή Μαντζαβίνος, από το οποίο κυκλοφόρησαν πολύ λιγότερα αντίτυπα- η αξία του είναι πενταπλάσια στη συλλεκτική αγορά.
Στην πρώτη όψη, σε ωοειδές πλαίσιο αριστερά, δεσπόζει η προτομή του Θεμιστοκλή ενώ δεξιά είναι χαραγμένη μία τριήρης να πλέει στα στενά της Σαλαμίνας με φόντο τα βουνά. Η μορφή του Θεμιστοκλή προέρχεται από μαρμάρινη προτομή που βρίσκεται στη Ρώμη, στο μουσείο Pio-Clementino, μια προτομή που αποδίδεται στον Θεμιστοκλή χωρίς μεγάλη βεβαιότητα, δεδομένου ότι υπάρχει, επίσης στη Ρώμη, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Όστιας, μια άλλη προτομή που έχει χαραγμένο πάνω της το όνομα του Θεμιστοκλή, με διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Στην πίσω όψη το χαρακτικό της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου, που έχει πάρει σαν βάση τον ομώνυμο πίνακα του Άγγλου ζωγράφου George Philip Reinagle (πλήρης τίτλος Mosquito, Castor and Constantin at the Battle of Navarino, 20 Oct 1827).
Η θάλασσα, λοιπόν, δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από τη θεματική των χαρτονομισμάτων, ιδιαίτερα της περιόδου 1950-1960 στη διάρκεια της οποία η ελληνική εμπορική ναυτιλία γνωρίζει αλματώδη ανάπτυξη με κύριους πρωταγωνιστές τον Σταύρο Νιάρχο και τον Αριστοτέλη Ωνάση. Από τότε η μάλλον ατυχής επιλογή του ερυθρού χρώματος για ένα θαλασσινό χαρτονόμισμα το 1954-55 θα διορθωθεί το 1964 με το γαλαζοπράσινο πενηντάρικο με τη νύμφη Αρέθουσα, το καρνάγιο και το σύγχρονο ναυπηγείο και το πενηντάρικο του 1978 με τον Ποσειδώνα, το αρχαίο ναυπηγείο και τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, που αποτελεί ίσως την πιο ευδιάκριτη αποτύπωση της ελληνικής ναυτοσύνης σε χαρτονόμισμα...
Το κατοστάρικο του 1954-55 είναι ένα ιδιαίτερο χαρτονόμισμα, αφιερωμένο σε δυο μεγάλες ναυμαχίες, της Σαλαμίνας και του Ναυαρίνου. Κατά μία άποψη οι δυό ναυμαχίες, που τις χωρίζουν 2.300 χρόνια, είναι οι πιο καθοριστικές ναυμαχίες στην ελληνική ιστορία: Η πρώτη (480π.Χ.) σήμανε την ήττα των Περσών και την αποτροπή της διείσδυσης του ανατολίτικου δεσποτισμού στον ευρωπαϊκό χώρο, ενώ ήταν η αφετηρία μιας πορείας που οδήγησε την Αθήνα στο Χρυσό Αιώνα. Η δεύτερη (1827) σήμανε τη γέννηση του νεότερου ελληνικού κράτους και επισφράγισε με δραματικό τρόπο την βούληση των λαών την Ευρώπης για την απελευθέρωση των επαναστατημένων Ελλήνων.
Το χαρτονόμισμα αυτό παρουσιάζει δύο παράδοξα, ένα καλλιτεχνικό και ένα τραπεζικό. Το κόκκινο χρώμα του είναι το πρώτο παράδοξο, θα περίμενε κανείς να είναι καταγάλανο – ιδίως μάλιστα όταν υπάρχει γαλάζιο χαρτονόμισμα στην ίδια σειρά, το εικοσάρικο, με άλλη θεματολογία (Συμπόσιο Πλάτωνα και Δημόκριτος). Το δεύτερο παράδοξο είναι ότι πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση χαρτονομίσματος που κυκλοφόρησε μέσα στην ίδια χρονιά σε δύο διαφορετικές εκδόσεις, χωρίς να δηλώνεται αυτό πάνω στο χαρτονόμισμα, από διαφορετικά τυπογραφεία- το ένα στην Αγγλία και το άλλο στην Ελλάδα - με διαφορετικές υπογραφές διοικητών, Μαντζαβίνος και Ζολώτας. Το στοιχείο αυτό έχει κάνει περιζήτητο για τους συλλέκτες αυτό με την υπογραφή Μαντζαβίνος, από το οποίο κυκλοφόρησαν πολύ λιγότερα αντίτυπα- η αξία του είναι πενταπλάσια στη συλλεκτική αγορά.
Στην πρώτη όψη, σε ωοειδές πλαίσιο αριστερά, δεσπόζει η προτομή του Θεμιστοκλή ενώ δεξιά είναι χαραγμένη μία τριήρης να πλέει στα στενά της Σαλαμίνας με φόντο τα βουνά. Η μορφή του Θεμιστοκλή προέρχεται από μαρμάρινη προτομή που βρίσκεται στη Ρώμη, στο μουσείο Pio-Clementino, μια προτομή που αποδίδεται στον Θεμιστοκλή χωρίς μεγάλη βεβαιότητα, δεδομένου ότι υπάρχει, επίσης στη Ρώμη, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Όστιας, μια άλλη προτομή που έχει χαραγμένο πάνω της το όνομα του Θεμιστοκλή, με διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Στην πίσω όψη το χαρακτικό της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου, που έχει πάρει σαν βάση τον ομώνυμο πίνακα του Άγγλου ζωγράφου George Philip Reinagle (πλήρης τίτλος Mosquito, Castor and Constantin at the Battle of Navarino, 20 Oct 1827).
Η θάλασσα, λοιπόν, δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από τη θεματική των χαρτονομισμάτων, ιδιαίτερα της περιόδου 1950-1960 στη διάρκεια της οποία η ελληνική εμπορική ναυτιλία γνωρίζει αλματώδη ανάπτυξη με κύριους πρωταγωνιστές τον Σταύρο Νιάρχο και τον Αριστοτέλη Ωνάση. Από τότε η μάλλον ατυχής επιλογή του ερυθρού χρώματος για ένα θαλασσινό χαρτονόμισμα το 1954-55 θα διορθωθεί το 1964 με το γαλαζοπράσινο πενηντάρικο με τη νύμφη Αρέθουσα, το καρνάγιο και το σύγχρονο ναυπηγείο και το πενηντάρικο του 1978 με τον Ποσειδώνα, το αρχαίο ναυπηγείο και τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, που αποτελεί ίσως την πιο ευδιάκριτη αποτύπωση της ελληνικής ναυτοσύνης σε χαρτονόμισμα...
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑΣΟΦΙΑ
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους το 1453 δημιούργησε άπειρους θρύλους και παραδόσεις, οι περισσότερες με την λαχτάρα να διατηρήσουν ζωντανή την ελπίδα της επιστροφής στα πάτρια. Ανάμεσά τους αυτή που λέει ότι ο ιερέας τη στιγμή που είδε τους μουσουλμάνους να ορμούν, εξαφανίσθηκε κρατώντας τα Τίμια Δώρα μέσα στον τοίχο, πίσω από το Άγιο Βήμα, που άνοιξε μπροστά του κατά τρόπο θαυμαστό. Ο θρύλος καταλήγει πως όταν η Κωνσταντινούπολη θα επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών, ο ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να συνεχίσει τη λειτουργία.
Το 1919, στις 6 Ιανουαρίου, 466 χρόνια μετά την Άλωση, ο Ελληνικός Στρατός βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, όχι βέβαια σαν ελευθερωτής...Είναι το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στο δρόμο για τη Μεσημβρινή Ρωσία για να πολεμήσει στο πλευρό των Γάλλων, που φθάνει στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης για μια ολιγοήμερη στάση. Οι Σύμμαχοι, Άγγλοι και Γάλλοι, μετά την κατάληξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατέχουν στρατιωτικά την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και δίνουν άδεια σε μικρές ομάδες Ελλήνων αξιωματικών να επισκεφτούν την Πόλη. Ανάμεσά τους είναι και ο στρατιωτικός ιερέας αρχιμανδρίτης Ελευθέριος-Παΐσιος Νουφράκης (1872, Αλώνες του Ρεθύμνου- 1941, Αθήνα). Ο οποίος τρέχει στην Αγιασοφιά για να λειτουργήσει! Βεβαίως, πολύ αγρίεψαν οι χοτζάδες, όπως λέει στο ημερολόγιό του, έγινε παρέμβαση των Συμμάχων και η λειτουργία διεκόπη.
Η συμπεριφορά αυτή του Νουφράκη ενόχλησε, λέγεται και τον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος φρόντισε να ανακαλέσει στην τάξη τον ενθουσιώδη πατριώτη Νουφράκη που έβαλε σε κίνδυνο τους Έλληνες της Πόλης αλλά και τις σχέσεις με τους Συμμάχους. Το γεγονός αποσιωπήθηκε με επέμβαση της λογοκρισίας και οι εφημερίδες της εποχής δεν το αναφέρουν. Το έκανε γνωστό στο ευρύ κοινό ο πολεμικός ανταποκριτής Κώστας Μισαηλίδης, ο οποίος στο βιβλίο που εξέδωσε το 1923 με τίτλο Πολεμικά Φύλλα από τη Μικρασιατικήν Εκστρατείαν, αφιέρωσε στον Νουφράκη ένα σύντομο κείμενο με τίτλο Ο πολεμιστής παπάς, όπου σημειώνει:
Όταν μια μέρα κι’ αυτή η προφητευμένη μέρα δε μπορεί παρά νάρθη,- πάρουμε την Πόλη και λειτουργήσουμε στη Αγιά Σοφιά, τη Λειτουργία δε θα την εξακολουθήσουμε απ’ εκεί που την διέκοψεν το πάρσιμο της Πόλης, το Μάη του 1453. ΘΑ ΤΗΝ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΣΟΜΕΝ ΑΠ’ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΗΝ ΔΙΕΚΟΨΕΝ Ο ΝΟΥΦΡΑΚΗΣ.
Στο ημερολόγιό του, ο ίδιος ο Νουφράκης καταγράφει έμμετρα τα γεγονότα της ημέρας:
Και μόλις εις την Πόλιν μας εφθάσαμεν αισίως
με μια φωνή ετραβήξαμεν εις τον Ναόν οσίως.
Η ημέρα ήτο βροχερή ως και συννεφιασμένη
μα εμείς απ΄ ενθουσιασμόν όλοι μας θεργιεμένοι.
Έχοντες επί κεφαλής Λάκωνα Γαργαλίδην
ευθυτενείς τραβήξαμεν πεζή και διαρρήδην.
Ναι!! στον Ναόν ετρέξαμεν χριστιανικά αμέσως
και μέσα ευρεθήκαμεν! χωρίς κανένα μέσον.
Κι εψάλαμεν τα θούρεια, ύμνους κι ευχαριστήσεις
στην πανσοφία του Θεού δια τας προτιμήσεις
να πέση ο κλήρος εις ημάς με ξίφη μας να μπούμεν
εις τον Ναόν τον θρυλικόν και να προσευχηθούμεν.
Κι όταν οι Χοτζάδες άρχισαν πολύ να αγριεύουν
εγώ πλειά εβροντοφώνησα ήσυχοι για να μένουν
ώσπου να συμπληρώσωμεν όλην την προσευχήν μας
κι έπειτα θα ζητήσωμεν για Οδησσόν γραμμήν μας.
Αυτά όλα έγιναν προς δόξαν του Σταυρού μου
του απαρχής καλού εμπνευστού για λύπην του εχθρού μου.
[….] Έτσι κι όταν στην κάθοδον τσ΄ άκουσα να μου ψάλλουν!
παράπονα παράλογα και να με διαβάλλουν
πως δήθεν ΄γω δυσχέρανα επίσκεψιν Ναού μας!
εύκολα τσ΄ απεστόμωσα προς δόξαν του Σταυρού μας!
[...] Αυτήν την γλώσσαν εύρηκα να ομιλώ σταράτα
και δεν τα μετανόησα που πήρα αυτήν την στράτα.
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους το 1453 δημιούργησε άπειρους θρύλους και παραδόσεις, οι περισσότερες με την λαχτάρα να διατηρήσουν ζωντανή την ελπίδα της επιστροφής στα πάτρια. Ανάμεσά τους αυτή που λέει ότι ο ιερέας τη στιγμή που είδε τους μουσουλμάνους να ορμούν, εξαφανίσθηκε κρατώντας τα Τίμια Δώρα μέσα στον τοίχο, πίσω από το Άγιο Βήμα, που άνοιξε μπροστά του κατά τρόπο θαυμαστό. Ο θρύλος καταλήγει πως όταν η Κωνσταντινούπολη θα επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών, ο ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να συνεχίσει τη λειτουργία.
Το 1919, στις 6 Ιανουαρίου, 466 χρόνια μετά την Άλωση, ο Ελληνικός Στρατός βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, όχι βέβαια σαν ελευθερωτής...Είναι το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στο δρόμο για τη Μεσημβρινή Ρωσία για να πολεμήσει στο πλευρό των Γάλλων, που φθάνει στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης για μια ολιγοήμερη στάση. Οι Σύμμαχοι, Άγγλοι και Γάλλοι, μετά την κατάληξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατέχουν στρατιωτικά την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και δίνουν άδεια σε μικρές ομάδες Ελλήνων αξιωματικών να επισκεφτούν την Πόλη. Ανάμεσά τους είναι και ο στρατιωτικός ιερέας αρχιμανδρίτης Ελευθέριος-Παΐσιος Νουφράκης (1872, Αλώνες του Ρεθύμνου- 1941, Αθήνα). Ο οποίος τρέχει στην Αγιασοφιά για να λειτουργήσει! Βεβαίως, πολύ αγρίεψαν οι χοτζάδες, όπως λέει στο ημερολόγιό του, έγινε παρέμβαση των Συμμάχων και η λειτουργία διεκόπη.
Η συμπεριφορά αυτή του Νουφράκη ενόχλησε, λέγεται και τον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος φρόντισε να ανακαλέσει στην τάξη τον ενθουσιώδη πατριώτη Νουφράκη που έβαλε σε κίνδυνο τους Έλληνες της Πόλης αλλά και τις σχέσεις με τους Συμμάχους. Το γεγονός αποσιωπήθηκε με επέμβαση της λογοκρισίας και οι εφημερίδες της εποχής δεν το αναφέρουν. Το έκανε γνωστό στο ευρύ κοινό ο πολεμικός ανταποκριτής Κώστας Μισαηλίδης, ο οποίος στο βιβλίο που εξέδωσε το 1923 με τίτλο Πολεμικά Φύλλα από τη Μικρασιατικήν Εκστρατείαν, αφιέρωσε στον Νουφράκη ένα σύντομο κείμενο με τίτλο Ο πολεμιστής παπάς, όπου σημειώνει:
Όταν μια μέρα κι’ αυτή η προφητευμένη μέρα δε μπορεί παρά νάρθη,- πάρουμε την Πόλη και λειτουργήσουμε στη Αγιά Σοφιά, τη Λειτουργία δε θα την εξακολουθήσουμε απ’ εκεί που την διέκοψεν το πάρσιμο της Πόλης, το Μάη του 1453. ΘΑ ΤΗΝ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΣΟΜΕΝ ΑΠ’ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΗΝ ΔΙΕΚΟΨΕΝ Ο ΝΟΥΦΡΑΚΗΣ.
Στο ημερολόγιό του, ο ίδιος ο Νουφράκης καταγράφει έμμετρα τα γεγονότα της ημέρας:
Και μόλις εις την Πόλιν μας εφθάσαμεν αισίως
με μια φωνή ετραβήξαμεν εις τον Ναόν οσίως.
Η ημέρα ήτο βροχερή ως και συννεφιασμένη
μα εμείς απ΄ ενθουσιασμόν όλοι μας θεργιεμένοι.
Έχοντες επί κεφαλής Λάκωνα Γαργαλίδην
ευθυτενείς τραβήξαμεν πεζή και διαρρήδην.
Ναι!! στον Ναόν ετρέξαμεν χριστιανικά αμέσως
και μέσα ευρεθήκαμεν! χωρίς κανένα μέσον.
Κι εψάλαμεν τα θούρεια, ύμνους κι ευχαριστήσεις
στην πανσοφία του Θεού δια τας προτιμήσεις
να πέση ο κλήρος εις ημάς με ξίφη μας να μπούμεν
εις τον Ναόν τον θρυλικόν και να προσευχηθούμεν.
Κι όταν οι Χοτζάδες άρχισαν πολύ να αγριεύουν
εγώ πλειά εβροντοφώνησα ήσυχοι για να μένουν
ώσπου να συμπληρώσωμεν όλην την προσευχήν μας
κι έπειτα θα ζητήσωμεν για Οδησσόν γραμμήν μας.
Αυτά όλα έγιναν προς δόξαν του Σταυρού μου
του απαρχής καλού εμπνευστού για λύπην του εχθρού μου.
[….] Έτσι κι όταν στην κάθοδον τσ΄ άκουσα να μου ψάλλουν!
παράπονα παράλογα και να με διαβάλλουν
πως δήθεν ΄γω δυσχέρανα επίσκεψιν Ναού μας!
εύκολα τσ΄ απεστόμωσα προς δόξαν του Σταυρού μας!
[...] Αυτήν την γλώσσαν εύρηκα να ομιλώ σταράτα
και δεν τα μετανόησα που πήρα αυτήν την στράτα.
ΤΟ ΠΕΝΗΝΤΑΡΙΚΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ
Το πενηντάρικο του 1955 είναι αφιερωμένο στον Περικλή, κεντρική μορφή του Χρυσού Αιώνα των Αθηνών, που σήμερα αναγνωρίζεται σαν σημείο καμπής του παγκόσμιου πολιτισμού.
Στην Α՛ όψη η γνωστή προτομή του Περικλή με την κλασική κορινθιακή περικεφαλαία, την οποία, όπως λένε οι κακές γλώσσες, φορούσε συνέχεια για να κρύβει το μεγάλο και ασύμμετρο κεφάλι του - είχε το παρατσούκλι Σχινοκέφαλος! Το συγκεκριμένο χαρακτικό προέρχεται από ρωμαϊκά αντίγραφα του μεγάλου αδριάντα του Περικλή, με στολή στρατηγού, που στήθηκε στην Ακρόπολη λίγο μετά τον θάνατό του. Ένα από τα καλύτερα βρίσκεται στο Μουσείο του Βατικανού. Ατυχώς δεν έχει βρεθεί αντίγραφο ολόκληρου του αδριάντα, όλα τα αντίγραφα περιορίζονται σε προτομή.
Στην Β՛ όψη η λεζάντα λέει O Περικλής αγορεύων από της Πνυκός, ένα χαρακτικό αντίγραφο του περίφημου πίνακα του Philipp von Foltz, ελαιογραφία σε καμβά του 1852. Ο πίνακας κοσμούσε τοίχο στο Παλάτι Μαξιμιλιανού στο Μόναχο και καταστράφηκε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το 1944. Σήμερα διασώζονται μόνο αντίγραφα και φωτογραφίες του.
Για τον πίνακα του Foltz συχνά αναφέρεται εσφαλμένα (wikipedia και πολλοί άλλοι) ότι απεικονίζει τον Περικλή να εκφωνεί τον περίφημο Επιτάφιο λόγο, ωστόσο (α) κατά τον Θουκυδίδη ο Επιτάφιος εκφωνήθηκε στο Δημόσιο Σήμα, στην περιοχή Κεραμεικού και (β) από το περιβάλλον του πίνακα είναι σαφές ότι βρισκόμαστε στη Πνύκα.
Σύμφωνα με την ιστορία της πόλης του Μονάχου, ο πίνακας τιτλοφορείται Η Επίθεση του Κλέωνα στον Περικλή, όταν τον είχε κατηγορήσει για κατάχρηση δημοσίων χρημάτων στα έργα της Ακρόπολης (αθωώθηκε). Ο Κλέων φαίνεται στο κέντρο και αριστερά, με βαθυκόκκινη εσθήτα, με το χέρι να δείχνει κατηγορητικά προς τα κάτω. Δίπλα του, με τα γαλανόλευκα, πρέπει να απεικονίζεται ο Μένων, που κατά τον Πλούταρχο ήταν ο κατήγορος του Περικλή. Ο Περικλής επιχειρηματολογεί δείχνοντας την Ακρόπολη, ενώ στα αριστερά της εικόνας, με την κίτρινη εσθήτα, πρέπει να είναι ο Φειδίας, με τη σμίλη στο χέρι, και ένας βοηθός του, με το σφυρί. Πίσω από τον Περικλή βρίσκονται οι δικαστές, κι ανάμεσά τους, στο δεξί άκρο, πιθανόν ο καλλιτέχνης να απεικονίζει τον Σωκράτη, σε περίσκεψη, με μπλε χιτώνα, φαλακρό.
Το πενηντάρικο του 1955 είναι αφιερωμένο στον Περικλή, κεντρική μορφή του Χρυσού Αιώνα των Αθηνών, που σήμερα αναγνωρίζεται σαν σημείο καμπής του παγκόσμιου πολιτισμού.
Στην Α՛ όψη η γνωστή προτομή του Περικλή με την κλασική κορινθιακή περικεφαλαία, την οποία, όπως λένε οι κακές γλώσσες, φορούσε συνέχεια για να κρύβει το μεγάλο και ασύμμετρο κεφάλι του - είχε το παρατσούκλι Σχινοκέφαλος! Το συγκεκριμένο χαρακτικό προέρχεται από ρωμαϊκά αντίγραφα του μεγάλου αδριάντα του Περικλή, με στολή στρατηγού, που στήθηκε στην Ακρόπολη λίγο μετά τον θάνατό του. Ένα από τα καλύτερα βρίσκεται στο Μουσείο του Βατικανού. Ατυχώς δεν έχει βρεθεί αντίγραφο ολόκληρου του αδριάντα, όλα τα αντίγραφα περιορίζονται σε προτομή.
Στην Β՛ όψη η λεζάντα λέει O Περικλής αγορεύων από της Πνυκός, ένα χαρακτικό αντίγραφο του περίφημου πίνακα του Philipp von Foltz, ελαιογραφία σε καμβά του 1852. Ο πίνακας κοσμούσε τοίχο στο Παλάτι Μαξιμιλιανού στο Μόναχο και καταστράφηκε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το 1944. Σήμερα διασώζονται μόνο αντίγραφα και φωτογραφίες του.
Για τον πίνακα του Foltz συχνά αναφέρεται εσφαλμένα (wikipedia και πολλοί άλλοι) ότι απεικονίζει τον Περικλή να εκφωνεί τον περίφημο Επιτάφιο λόγο, ωστόσο (α) κατά τον Θουκυδίδη ο Επιτάφιος εκφωνήθηκε στο Δημόσιο Σήμα, στην περιοχή Κεραμεικού και (β) από το περιβάλλον του πίνακα είναι σαφές ότι βρισκόμαστε στη Πνύκα.
Σύμφωνα με την ιστορία της πόλης του Μονάχου, ο πίνακας τιτλοφορείται Η Επίθεση του Κλέωνα στον Περικλή, όταν τον είχε κατηγορήσει για κατάχρηση δημοσίων χρημάτων στα έργα της Ακρόπολης (αθωώθηκε). Ο Κλέων φαίνεται στο κέντρο και αριστερά, με βαθυκόκκινη εσθήτα, με το χέρι να δείχνει κατηγορητικά προς τα κάτω. Δίπλα του, με τα γαλανόλευκα, πρέπει να απεικονίζεται ο Μένων, που κατά τον Πλούταρχο ήταν ο κατήγορος του Περικλή. Ο Περικλής επιχειρηματολογεί δείχνοντας την Ακρόπολη, ενώ στα αριστερά της εικόνας, με την κίτρινη εσθήτα, πρέπει να είναι ο Φειδίας, με τη σμίλη στο χέρι, και ένας βοηθός του, με το σφυρί. Πίσω από τον Περικλή βρίσκονται οι δικαστές, κι ανάμεσά τους, στο δεξί άκρο, πιθανόν ο καλλιτέχνης να απεικονίζει τον Σωκράτη, σε περίσκεψη, με μπλε χιτώνα, φαλακρό.
ΤΑ ΚΑΦΕΤΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Το χιλιάρικο του 1956 θεωρείται από πολλούς το πιο όμορφο δραχμικό χαρτονόμισμα. Είναι ο πατριάρχης των καφετιών, όπως καθιερώθηκαν στην καθομιλουμένη τα χιλιάρικα στην μεταπολεμική Ελλάδα. Κυκλοφόρησε μέχρι το 1971 ενώ ακολούθησαν τα άλλα δύο καφετιά χιλιάρικα, του 1970 και του 1987, που έφθασαν μέχρι το τέλος του 2001 και την εισαγωγή του ευρώ.
Εικαστικά είναι αφιερωμένο στον Μέγα Αλέξανδρο με χαρακτικά του ζωγράφου και χαράκτη Αλέξανδρου Κορογιαννάκη (1906-1966). Στη μπροστά όψη του κυριαρχεί μια χαρακτή παράσταση που προέρχεται από τη σαρκοφάγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης (βρέθηκε στη Σιδώνα της Φοινίκης το 1887) και απεικονίζει σκηνή κυνηγιού στην οποία συμμετέχουν Έλληνες και Πέρσες. Στο αριστερό μέρος εικονίζεται κεφαλή Μεγάλου Αλεξάνδρου με λεοντή, απεικόνιση εμπνευσμένη από αργυρό τετράδραχμο Μεγάλου Αλεξάνδρου (323-320 π.Χ.).
Στην πίσω όψη έχουμε μια υπέροχη χαρακτή απεικόνιση της Mάχης της Ισσού με τη μορφή του μαχόμενου Αλέξανδρου να κυριαρχεί, αντιγραφή από το γνωστό ψηφιδωτό της Πομπηίας.
21 χρόνια μετά την κυκλοφορία αυτού του χιλιάρικου, το 1977, ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος παρουσιάζει στην έκπληκτη υφήλιο τους Βασιλικούς Τάφους της Βεργίνας. Στη Μεγάλη Τούμπα, βρίσκει ένα θώρακα που είναι πραγματικά ολόιδιος με τον θώρακα που φοράει ο Αλέξανδρος στο ψηφιδωτό της Πομπηίας. Η ομοιότητα είναι εκπληκτική! Δεν αποκλείεται ο καλλιτέχνης που έφτιαξε το ψηφιδωτό να είχε πρότυπο κάποιον πίνακα του Απελλή, του περίφημου ζωγράφου του Μεγαλέξανδρου, του Πτολεμαίου, αλλά και των τάφων της Βεργίνας. Όχι μόνο το γενικό σχέδιο είναι ίδιο, αλλά και οι λεπτομέρειες, όπως τα κουμπώματα.
Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Πιθανότατα ο Φίλιππος και ο γιος του Αλέξανδρος είχαν μια συγκεκριμένη κατασκευή βασιλικής πανοπλίας. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, όχι κυρίαρχη, στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας δεν βρίσκεται ο Φίλιππος, αλλά ο Μέγας Αλέξανδρος, η Ρωξάνη και ο δωδεκαετής γιος τους, Αλέξανδρος Δ΄. Δείτε στις εικόνες τις δύο όψεις του χιλιάρικου και φωτογραφίες του ψηφιδωτού της Πομπηίας και του ευρήματος της Βεργίνας.
Το χιλιάρικο του 1956 θεωρείται από πολλούς το πιο όμορφο δραχμικό χαρτονόμισμα. Είναι ο πατριάρχης των καφετιών, όπως καθιερώθηκαν στην καθομιλουμένη τα χιλιάρικα στην μεταπολεμική Ελλάδα. Κυκλοφόρησε μέχρι το 1971 ενώ ακολούθησαν τα άλλα δύο καφετιά χιλιάρικα, του 1970 και του 1987, που έφθασαν μέχρι το τέλος του 2001 και την εισαγωγή του ευρώ.
Εικαστικά είναι αφιερωμένο στον Μέγα Αλέξανδρο με χαρακτικά του ζωγράφου και χαράκτη Αλέξανδρου Κορογιαννάκη (1906-1966). Στη μπροστά όψη του κυριαρχεί μια χαρακτή παράσταση που προέρχεται από τη σαρκοφάγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης (βρέθηκε στη Σιδώνα της Φοινίκης το 1887) και απεικονίζει σκηνή κυνηγιού στην οποία συμμετέχουν Έλληνες και Πέρσες. Στο αριστερό μέρος εικονίζεται κεφαλή Μεγάλου Αλεξάνδρου με λεοντή, απεικόνιση εμπνευσμένη από αργυρό τετράδραχμο Μεγάλου Αλεξάνδρου (323-320 π.Χ.).
Στην πίσω όψη έχουμε μια υπέροχη χαρακτή απεικόνιση της Mάχης της Ισσού με τη μορφή του μαχόμενου Αλέξανδρου να κυριαρχεί, αντιγραφή από το γνωστό ψηφιδωτό της Πομπηίας.
21 χρόνια μετά την κυκλοφορία αυτού του χιλιάρικου, το 1977, ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος παρουσιάζει στην έκπληκτη υφήλιο τους Βασιλικούς Τάφους της Βεργίνας. Στη Μεγάλη Τούμπα, βρίσκει ένα θώρακα που είναι πραγματικά ολόιδιος με τον θώρακα που φοράει ο Αλέξανδρος στο ψηφιδωτό της Πομπηίας. Η ομοιότητα είναι εκπληκτική! Δεν αποκλείεται ο καλλιτέχνης που έφτιαξε το ψηφιδωτό να είχε πρότυπο κάποιον πίνακα του Απελλή, του περίφημου ζωγράφου του Μεγαλέξανδρου, του Πτολεμαίου, αλλά και των τάφων της Βεργίνας. Όχι μόνο το γενικό σχέδιο είναι ίδιο, αλλά και οι λεπτομέρειες, όπως τα κουμπώματα.
Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Πιθανότατα ο Φίλιππος και ο γιος του Αλέξανδρος είχαν μια συγκεκριμένη κατασκευή βασιλικής πανοπλίας. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, όχι κυρίαρχη, στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας δεν βρίσκεται ο Φίλιππος, αλλά ο Μέγας Αλέξανδρος, η Ρωξάνη και ο δωδεκαετής γιος τους, Αλέξανδρος Δ΄. Δείτε στις εικόνες τις δύο όψεις του χιλιάρικου και φωτογραφίες του ψηφιδωτού της Πομπηίας και του ευρήματος της Βεργίνας.
Ο εκδότης διατηρεί το δικαίωμα αλλαγών στους τίτλους, στη σειρά και στις ημερομηνίες κυκλοφορίας των τόμων.
Επικοινωνία: RADNET τηλ. 211 1825 140,
email: radnet.home@gmail.com
Κατασκευή ιστότοπου RADNET™ v.1.34 ©2023
email: radnet.home@gmail.com
Κατασκευή ιστότοπου RADNET™ v.1.34 ©2023